Informuję, że w styczniu z j. Drużno odłowiono następujące ilości ryb:
1. Karaś srebrzysty – 4835 kg
2. Leszcz – 80 kg
Informację sporządził:
Krzysztof Cegiel
Poniżej zamieszczony został fragment publikacji Instytutu Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk – Gatunki obce w faunie Polski
|
Ekspansja/inwazja w Polsce, czas i miejsce |
|
Najstarsze informacje o występowaniu karasia srebrzystego na dzisiejszym obszarze Polski pochodzą z terenów Prus i Śląska XVI i XVII wieku (Rolik i Rembiszewski 1987, Kottelat 1997), jednak najprawdopodobniej dotyczą one karasia pospolitego C. carassius i nie mogą być uznane za dowody świadczące o występowaniu tego pierwszego gatunku (Kalous i in. 2004). Pierwsze udokumentowane stwierdzenie Carassius gibelio w Polsce dotyczy gospodarstwa Lubella pod Żółkwią na północ od Lwowa (dziś Ukraina) i stawów obecnego woj. świętokrzyskiego w roku 1933 (Gąsowska 1934). W latach 40. notowano go też w stawach dawnego województwa warszawskiego i lubelskiego (Staff 1950). Postępy inwazji karasia srebrzystego nie były na bieżąco monitorowane, jednak w kolejnych opracowaniach ichtiofauny Polski zwraca uwagę rosnąca powszechność występowania tej ryby w naszych wodach. Staff (1950) podaje obszar występowania karasia srebrzystego w ograniczeniu do Mazowsza i Kielecczyzny. Gąsowska (1962) określa go jako gatunek towarzyszący karpiowi, nieliczny w jeziorach i stawach, nie precyzuje jednak granic zajmowanego areału, ponieważ prawdopodobnie obejmował on już wtedy całą Polskę. Rolik i Rembiszewski (1987) oceniają go jako gatunek rzadszy od karasia pospolitego, nieco liczniej występujący tylko w południowych i centralnych regionach kraju. Według Witkowskiego (1996) karaś ten został odnotowany już w ponad 50% zlewisk większych rzek Polski. Dane zgromadzone z opracowań ichtiofauny Polski z ostatnich 20 lat wskazują, że pod względem liczby stanowisk C. gibelio przewyższył już C. carassius. Dziś w stawach typu karpiowego karaś srebrzysty występuje w Polsce powszechnie i można go uznać za najliczniejszy gatunek ryby obcego pochodzenia w naszym kraju. Pojawienie się karasia srebrzystego jest prawdopodobnie wynikiem sprowadzenia materiału zarybieniowego karpia Cyprinus carpio z domieszką tegoż gatunku (Gąsowska 1934, Witkowski 1989). Ustalenie źródeł jego pochodzenia jest obecnie niemożliwe. Zasadniczy kierunek ekspansji karasia srebrzystego w Europie w XX w. przebiegał z południowego wschodu (dolny Dunaj, Cisa) na zachód i północ, co pozwala przypuszczać, że do Polski przybył z Ukrainy lub Rumunii. Początkowo rozprzestrzeniał się on przypadkowo wraz materiałem zarybieniowym karpia (Staff 1950, Gąsowska 1962). Później stanowił tzw. dodatkową obsadę stawów, stając się gatunkiem gospodarczym. Obiekty hodowlane nigdy nie są tak skutecznie izolowane, aby ryby nie przenikały z nich do wód otwartych (Witkowski, Paszkowski 2002). Tą drogą C. gibelio bardzo szybko rozprzestrzeniał się w kolejnych dorzeczach. Drugim wektorem dyspersji były zarybienia prowadzone w celu uatrakcyjnienia łowisk wędkarskich. Z racji łatwości transportu tych ryb (odporność na krótkotrwałe deficyty tlenowe) zajmowały się tym nie tylko organizacje wędkarskie, ale i prywatne osoby. Moda na połowy wędkarskie karasia srebrzystego trwała do lat 90. XX w. W tym czasie był on też powszechnie stosowany jako żywa przynęta w połowach na ryby drapieżne. Ucieczki i uwalnianie ryb w miejscu połowów to istotny czynnik, który sprzyjał rozszerzaniu areału występowania karasia srebrzystego. Kolejnym czynnikiem pochodzenia antropogenicznego, wzmagającym jego inwazję, jest znacząca redukcja miejsc tarliskowych przez regulacje i tzw. konserwacje rzek. Cechy biologiczne C. gibelio (odporność na zanieczyszczenia, klonalny sposób rozrodu) pozwoliły mu szybciej kolonizować zdegradowane siedliska niż konkurującym z nim rybom karpiowatym. Zbiegający się w tym samym czasie spadek liczebny ryb drapieżnych, które regulują wielkość populacji karpiowatych (szczupak Esox lucius, sandacz Stizostedion lucioperca, sum Silurus glanis, boleń Aspius aspius; Holčik 1980), promował karasia srebrzystego w zajmowaniu przekształconych nisz ekologicznych. Obecnie gatunek ten należy do najczęściej spotykanych ryb w ichtiofaunie słodkowodnej Polski. Pospolity jest zwłaszcza na niżu, zarówno w stawach hodowlanych, jak i wodach otwartych - stojących i płynących. Często spotykany jest też w ciekach o charakterze podgórskim, na odcinkach o spowolnionym przepływie wody (zwykle poniżej urządzeń piętrzących), gdzie ryby te dostają się ze stawów. Obecność karasia srebrzystego odnotowano m.in. w wodach Sanu i niektórych jego dopływów w Bieszczadach i Beskidzie Niskim; ponadto w Wiśle k. Skoczowa, Czarnej Orawie, Sole, Ropie, Białej Dunajcowej, Kwisie, Nysie Kłodzkiej, Nysie Łużyckiej, Kaczawie, Bobrze i Bystrzycy (Rembiszewski i Rolik 1975, Skóra i Włodek 1988, Skóra i in. 1994, Augustyn i in. 1998, Witkowski i in. 2000). Stale odnotowuje się go też w większości rzek przymorskich (Dębowski i in. 2001). |
|||
|
Występowanie na terenach chronionych |
|
Jest mieszkańcem większości parków narodowych i krajobrazowych, z wyjątkiem typowo górskich, jak Tatrzański Park Narodowy, Babiogórski Park Narodowy i Karkonoski Park Narodowy. |
|||
|
Wpływ na ekosystemy i gatunki rodzime |
|
Wpływ tego karasia na rodzime gatunki przejawia się na czterech płaszczyznach: 1) jest konkurentem o zasoby dla innych gatunków ryb karpiowatych, a zwłaszcza dla karasia pospolitego Carassius carassius, lina Tinca tinca, a w nieco mniejszym stopniu dla różanki Rhodeus amarus i słonecznicy Leucaspius delineatus (Lusk i in. 2004); 2) żeruje na ikrze współwystępujących ryb autochtonicznych, doprowadzając do zmniejszania sukcesu rozrodczego gatunków rodzimych; 3) jest przenosicielem dalekowschodnich pasożytów i chorób, w tym endopasożytów z grupy robaków (helmintów; Holčik i Žitňan 1978) stanowiących zagrożenie dla ryb europejskich; 4) zakłóca tarło rodzimych ryb karpiokształtnych przez wchodzenie z nimi w kontakt rozrodczy (gynogeneza), co w konsekwencji obniża odsetek zapłodnionych jaj gatunków wykorzystywanych do gynogenezy. Dotychczas stwierdzono, że spośród rodzimej ichtiofauny do aktywacji jaj karasia srebrzystego wykorzystywane są plemniki: karasia pospolitego, lina, płoci Rutilus rutilus, wzdręgi Scardimus erythrophthalmus, leszcza Abranis brama, klenia Leuciscus cephalus, brzany Barbus barbus, a nawet należącego do innej rodziny piskorza Misqurnus fossilis (Szczerbowski 2001). Szybsze tempo klonalnego rozrodu C. gibelio niż koegzystujących z nim gatunków rodzimych powoduje, że w krótkim czasie zdobywa on przewagę liczebną w zespołach ichtiofauny. |
|||
|
Szkodliwość, profilaktyka i zwalczanie |
|
Oddziaływanie karasia srebrzystego na rodzimą ichtiofaunę, jak wykazano wyżej, nie jest obojętne, jakkolwiek nie stwarzało dotychczas zjawisk klęskowych, tak też i w gospodarce rybackiej gatunek ten - poprzez konkurencyjność i zmianę struktury rybostanów- może przynosić wymierne szkody ekonomiczne. Karaś srebrzysty nie podlega innym aktom prawnym niż ogólne postanowienia, zawarte w ustawie "o ochronie przyrody" z dnia 16 kwietnia 2004 r. art. 120, dotyczące zakazu wprowadzania do środowiska przyrodniczego i przemieszczania zwierząt obcego pochodzenia (Dz. U. 2004, nr 92, poz. 880). Ustawa ta zezwala jednak na introdukcję w ramach "racjonalnej gospodarki leśnej i rolnej". W Regulaminie amatorskiego połowu ryb PZW nie stosuje się dla niego limitów połowowych ani wymiaru czy okresu ochronnego. Zalecanym działaniem profilaktycznym powinna być kontrola czystości materiału zarybieniowego karpia przy obsadzaniu stawów hodowlanych. Zaniechanie promocji połowów tego gatunku wśród wędkarzy przyczyniłoby się do zmniejszenia zainteresowania w utrzymywaniu karasia srebrzystego w naszych wodach. |
|||
|
Prognoza |
|
Gatunek ten zaaklimatyzował się w Polsce i stał się jednym z najbardziej wszędobylskich mieszkańców wód śródlądowych. Jego inwazja osiągnęła stan kulminacyjny i nic, jak na razie, nie wskazuje aby sytuacja ta uległa zmianie. |
|||
|
Literatura |
|
|
|||
|
